İçinde mihrap kelimesi geçen dört ayet var; üçü Zekeriya peygamber ile ilgili biri de Hz. Davud. Her dördünde de mihrap mabette ön tarafta ibadet için ayrılmış küçük hücre anlamındadır. Zekeriya peygamberin kefaletinde olan Meryem mabede adanmıştı ve Mihrab’da kalmaktaydı. Zekeriya peygamber Mihrab’a her girdiğinde onun yanında (keramet kabilinden) bir takım yiyecekler görürdü. Hz. Davud’un da Zebur okumak için yalnız kaldığı bir mihrabı vardı. Hz. Ömer Şam’a geldiğinde Hz. Davud’un mihrabına girmiş ve orada Sâd sûresini okumuş, secde ayetine (38/24) gelince de secde etmişti. İlginçtir hadis kaynaklarımızda mihrab adı pek geçmemektedir. Sadece Taberânî’nin el-Mu’cemu’l-Kebîr’inde şöyle bir rivayet vardır: “Hz. Peygamber mescit yapılmadan bir kütüğe doğru namaz kıldırıyordu. Mescit inşa edildiğinde kendisine bir mihrap yapıldı. Hz. Peygamber oraya durunca kütük deve inler gibi inledi. Hz. Peygamber elini onun üzerine koydu da kütük öyle sükûn buldu”. Belli ki zaman içerisinde bu kelime yaygınlık kazanmış ve İslam mabetlerinin (Cami ve mescitlerin) en önemli üç rüknünden (minber ve kürsüyle birlikte) birincisi olarak yerini almıştır. Mihrap, imamın cemaati tam ortalayarak en önde durduğu özel yerin adı olmaktadır. Zamanla mescit mimarisine sanat da girmiş ve en nadide sanat örnekleri camilerimizin mihrap, minber ve kürsülerinde kendilerini gösterebilmişlerdir. En çok mihraplarda yazılan yazı (3/37) ayetidir. Buradaki mihrabın tarihî olarak bir önemi var. Oysa bunun bizim mescitlerdeki mihrapla ilgisi sadece lafız birliğinden ibarettir. Bizim mihraplara yazacağımız en uygun yazı, (2/144) âyeti olmalıdır. Nitekim birçok camimizin mihrabında ve giderek de daha çok artan bir şekilde bu ayet yer almaktadır.

Ben vaktiyle talebe iken hatla da iştigal etmiştim. Fazla kabiliyetim yoktu, bir de hat çok zaman alır. İlim tahsil edenlerin yazı ile uğraşmaları çok uygun da değildir. Hattat olup da Elmalılı merhum gibi aynı zamanda âlim de olan çok az sayıda isim vardır. Genelde “Hattatlar cahil olurlar” diye de bir söz vardır. Çünkü bütün zamanlarını yazıya, sanat yönüne verirler, o yüzdende ilimde geri kalırlar, anlamında bir söz. İşte o dönemde yazmış olduğum ve hâlâ da köyümüzün mihrabında yer alan âyet “Felenüvelliyenneke…” âyetidir.

Mimar Sinan Camii’ndeki mihrap yazıları doğrusu yüksek bir sanat ve dinî-felsefî anlayışı içinde taşıyor. Tek bir âyet koymamışlar. Yükseğe ve arkaya gelecek şekilde (2/115) âyetini koymuşlar. Zemin ve renkler şahane. Ayrıca da yansımalar sonucu nispeten fulü. Öndeki ve alttaki yazı ise asıl mihrabiye yazısı: “Yüzünü Mescid-i Haram yönüne çevir” ayeti. Daha önde, belirgin ve net. Yani üst düzlemden bakıldığı zaman bütün mekanlar, bütün cihetler Allah’ındır, O’na aittir. O itibarla her nereye dönerseniz Allah oradadır. Çünkü O size şahdamarınızdan daha yakındır, her nerede anarsanız orada hâzır ve nâzırdır. Ama bir aşağı düzlemde sonuçta dinin bir şeriat kisvesine bürünmesi ve belirli bir kıble şeklinde de ete kemiğe bürünüp görünür olması, tecessüdü lâzımdır. Ey müslümalar sizin kıbleniz de işte burasıdır: Yeryüzünde Allah adına yapılan ilk ev olması münasebetiyle Beytullah’ın içinde olduğu Mescid-i Haram. Namazlarınızı normal şartlarda kılarken o tarafa dönerek kılın ki, Müslüman olduğunuz belli olsun. Aslında bu anlayışı sürdürmek için bu iki yazının daha da yukarısına daha da belli belirsiz şekilde (2/177) âyetini de yazabilirlerdi. Güzel bir kompozisyon, yüksek bir felsefî bakış. Ancak kompozisyonda bir kusur var: Mihrabın üzerindeki süsleme yüzünden arka plandaki yazının tam da en önemli kelimesi kapanmakta ve okunamamaktadır. Planlayanlar her halde okuyucunun yazı ile aynı hizada olacağını düşünmüş olmalılar. Oysa ki yazılar baş hizasından metrelerce yüksektedir. O yüzden öndeki süsleme çıkıntısı arkadaki levhanın tam da orta kısmını okunamaz kılmaktadır. En iyi okunduğu fotoğraf karesi müezzin mahfilinden zumlama ile yapılan çekim oldu. Onda dahi yazı tam olarak okunamamaktadır. Ha o kadar da olur, diyeceğiz. Kadı kızı değil ya bu, bir medâr-ı iftihar diye ufak tefek eksikleri büyütmeyeceğiz. Kusur aramak bize uymaz. Maksadımız bir güzelliği açığa çıkarmaktır. Mimarın, ustaların, hattatların, destek verenlerin eline sağlık. Hayrınız makbul olsun! Dua ile! 27.07.2012 GARİBCE