Benzeşen ayetler nedir?
Yüce Kitabımız Kur'ân-ı Kerim'in önemli bir özelliği, benzer ayetlerin birbirini tefsir etmesi, açıklamasıdır. Benzeşen ayetler arasındaki farklar bazılarına göre tutarsızlık belirtisi sayılmış. Halbuki bu farklar Kitabın korunmuş olduğunu açıkça gösteriyor. Çünkü yalanda ve tahrifte ittifak olmaz. Bütün milletlerin ve cemaatlerin üstünde anlaştığı bir metin var, o halde vahiyle gelen mesaj bu olmalı.
Kıraat farkları nasıl açıklanıyor?
İslam alimlerine göre, "bunlar münzeldir, vahiyle gelmiştir, Efendimiz (SAS) bazen onu bazen bunu okumuştur." Yani Kuran-ı Kerim tek boyutlu bir metin değil, bazı kelimeleri farklı okunabilen çoklu bir metindir, farklar tevâtür derecesinde kayıtlıdır.
Oryantalistler ve bazı modern Müslümanlar ise, çoklu metin kavramını anlamadıkları için, bunları okuyuş hatası olarak göstermek istiyor. Bu görüş doğru olsaydı, öncelikle benzeşen ayetlerde bu tür "hatalar" gözlenirdi. Acaba hakikaten öyle mi?
Iqra yazılımında benzer ayetler
Benzeşen ayetlere örnek olarak arayacağımız ifade:
le’allekum tettekûn
6 ayette geçiyor, çoğu Bakara suresinde. Bulunan son ayetteki "Dağı üstünüze kaldırdık" ifadesi başka bir ayette farklı kelimelerle başlıyor. Sonunda iki ayet aynı şekilde bitiyor:
Bu sayfada iki sitenin linklerini kullandım:
Kıraat farklarını incelemek için:
corpuscoranicum
İmla farklarını incelemek için:
elktb.net
1. el-arda mehden -- yeryüzü beşik
le’allekum tehtedûn ifadesi de 6 ayette geçiyor. Listedeki son ayet 43:10'a benzeyen ayeti mehden (beşik) kelimesiyle arayalım:
Kıraat farkı olmadığını görmek için, resmin altındaki Iqra linkine tıklayın. Her ayet için, Rehber'de tıklayarak Mushaf'ta açın; sonra ayet numarasına tıklayıp dış kaynaklarda corpuscoranicum linkine basın. Söz konusu linkler:
20:53 ve
43:10.
2. erzelil-'umur -- ömrün düşkünü
erzel (en düşkün) kelimesi 4 ayette geçiyor
Bunların ikisi 'umur (ömür) ile tamlama yapıyor:
• likeylâ bir ayette bitişik, diğerinde ayrı
• ikinci ayette fazladan min kelimesi var
Anlam tamamen aynı, ama bu farklar bütün mushaflarda korunmuş. Benzemeyen kısımları daha çok olduğu için Iqra yazılımı bu iki ayeti benzer saymıyor.
3. ya'melûnes-sâlihât -- salih işler yaparlar
Sâlih amel işleyen müminlere, "büyük ve güzel bir ücret" müjdelenmiş. İki ayette geçen bu ifadenin biri haber veriyor, diğeri aynı kelimelerle dilek bildiriyor:
4. ente vezevcuke -- sen ve eşin
Hz Adem ve eşinin Cennet'te yerleşmesi Bakara ve A'raf
surelerinde aynı kelimelerle anlatılır:
5. veimmâ yenzeganneke -- (Şeytan) dürterse
"Şeytan'dan bir dürtü gelirse" diye başlayan iki ayet var:
6. ebvâbe cehennem -- Cehennemin kapıları
Üç ayette Cehennemin kapıları aynı kelimelerle konu olmuş:
Yukarıdaki Iqra linkine gidin ve çıkan ayetlere tek tek tıklayın. Her biri için Iqra'da ayet numarasına tıklayın ve dış kaynaklardan corpuscoranicum seçin.
7. enbâil-gayb -- gaybın haberleri
Şu üç ayette esas olarak aynı şey söyleniyor:
"Bu(nlar), sana vahyettiğimiz gayb haberlerindendir.
... onların yanında değildin (ki bunları bilesin.)"
• zâlike ⇒ tilke (muennes, bir harf farklı)
• nûhîhi ⇒ nûhîhâ (muennes, elif fazla)
• vemâ ⇒ mâ (vav eksik)
En ufak bir kıraat farkı kaydedilmemiş, bütün raviler standart kıraate uygun okumuş.
8. rabbiy verabbukum -- Rabbim ve Rabbiniz
Hz İsa'nın dilinden, farklı zamanlarda söylenen üç söz:
"Allah şüphesiz benim Rabbim, sizin de Rabbinizdir,
öyleyse O'na kulluk edin, doğru yol budur."
Kelimeler açısından neden ilginç? Çünkü üç ayet tamamen aynı hakikati iletiyor. Birinde bir harf diğerinde iki harf fazlalık anlamı etkilemiyor ama metin bu haliyle korunmuş: Meryem suresindeki ve ile Zuhruf suresindeki huve Kitabın ayrılmaz parçaları ve herkes bu şekilde okumuş, bu şekilde yazmış.
9. seyyiâtu mâ -- işledikleri kötülükler
Yüce Kitabımızda defalarca tekrarlanan bir vaad: Hesap gününde herkes kendi yaptığını bulacak. Dünya hayatında birisine yardım ettiyse orada yardım görecek, zulmettiyse aynısı ona yapılacak. Bu elbette zulüm değil, özlediğimiz ve muhtaç olduğumuz adaletin ta kendisi: Alay ettikleri şey
"Kötülükler" anlamındaki seyyiât kelimesi Kitabımızda 20 kere geçiyor, 4 tanesi özne halinde. Bu ayetlerin ilginç bir benzerliği var:
10. ihsânen/husnen -- iyilik/güzellik
Aşağıda aranan vevassaynâ kelimesi üç ayette geçiyor, üçüncüde aradığımız istisna durumu görüyoruz: Bir kelimenin benzeri varyant kıraat olmuş.
Benzeşen ayetler birbirini tefsir eder ve açıklar. Kıraat farkları ise Kitabımızın çoklu bir metin olduğunu gösterir. Çoğunluğu yerel telaffuz farkları olan varyant okuyuşlardaki anlam farkları da benzeşen ayetler gibidir. Her ikisinin asrımıza kadar tevâtürle gelmiş olması, Kitabın hakikaten korunmuş olduğunun delilidir.
Kıraat farkları okuyuş hatası olsaydı, öncelikle benzeşen ayetlerde bu tür "hatalar" gözlenirdi. Yukarıdaki örnekler bu varsayımın yanlış olduğunu gösteriyor. Bir istisna dışında, benzeşen ayetlerde kıraat farkı rivayeti bulamadık. Demek ki farklı kıraatler okuyuş hatası değil, sağlam bir isnad zinciriyle bize kadar ulaşmış.
Bu sayfadaki örnekler 1446 Ramazan ayında (Mart 2025) Iqra -- Okuyun mail grubunda günlük olarak yayınlanmıştı.