Hicretten 3 asır sonra 900'lü yıllarda, Abbasi İslam devletinin merkezi olan Bağdat'ta Kurân'ın farklı okunuşları hakkında çok önemli bir tasnif çalışması yapıldı: İbn Mücâhid, belirli beş merkezden (Medine, Mekke, Basra, Şam, Kûfe) seçtiği yedi imamın kıraatini ilk defa bir araya getirerek Kitâbus-Sebʿa fil-ḳırâʾât (Yedi Kıraat) adlı eserini yazdı. Bundan bir asır sonra Endülüs'te Ebû ʿAmr ed-Dânî, et-Teysīr isimli meşhur kitabında söz konusu yedi kıraati kolayca takip edilir bir hale getirdi.
1930 senesinde bu eser, Pretzl isimli Alman şarkiyatçı tarafından İstanbul'da tekrar yayınladı. Yaklaşık bir asır sonra da, Hollanda'lı M van Putten aynı kitabı İngilizce'ye çevirdi ve ön bilgiler ekleyerek genel kullanıma sundu. Aşağıdaki tablo Putten'in bu kıymetli çalışmasından süzülmüştür, teşekkür ederiz.
et-Teysīr'de kıraat imamları: 1 Nāfi` Medine 2 Ibn Kesīr Mekke 3 Ebū `Amr Basra 4 Ibn `Āmir Şam 5 `Āsım Kûfe 6 Hamza Kûfe 7 el-Kisā'ī Kûfe
Bütün kıraat varyantları beş grupta toplanabilir. Bunların pek çoğu söyleyiş (lehçe) ve hareke farklarıdır, değişen bir sessiz harf yoksa bunları tabloda göstermedim. Kelime farkları içeren dördüncü grubu sarı renkle, farklı imlâ gerektiren beşinci grubu pembe renkle işaretledim:
Birinci ve ikinci grupta çok sayıda (yaklaşık 700) ayet olduğu için bu sayfaya almadım. Diğer üç grupta harf farkı olan 300 ayet aşağıdaki tabloda görülebilir. Dördüncü gruptaki kelime farklarını harf farklarından ayırmak için sarı renkle işaretledim. Bu 10 kelimenin ayrıntısı kıraat konusunda bulunabilir.
Beşinci grup dışındaki bütün farklar, noktasız ve harekesiz resm-i Osmanî'de imlâyı değiştirmiyor. Farkların imlâya yansıdığı 40 ayeti daha önce başka bir tabloda göstermiştim.
Tablonun her satırında ayet numarasına tıklayınca, ayet Iqra yazılımında gösterilir. Kelimenin varyant okunuşuna tıklayınca, ayetin farklı kıraatleri Corpus Coranicum sitesinde açılır.
Aşağıda ilk satırda, 2:48 ayetindeki yukbelu kelimesini iki kıraat imamının tukbelu okuduğunu görüyoruz. Hemen altında, 2:58 ayetinde naġfir kelimesinin iki farklı okunuşu görülüyor. (Tabloda bu durum düzgün görünüyor ama yazılım sadece ilkini gösterir)
İşaretsiz satırlar tek harf farkı olan 300 ayet
Sarı işaretli satırlar, kelime farkı olan 13 ayet
Pembe işaretli satırlar, imlâ farkı olan 40 ayet
Tablo henüz tamam değil
Kıyaslanan kıraat imamı:
Mesâhif Ekim 2024